Antykwariat Atticus

---

JACOBI Friedrich Heinrich (1743-1819)

Über die Lehre des Spinoza, in Briefen an den Herrn Moses Mendelssohn[pierwsze wydanie, pierwodruki Goethego !]

Aktualnie brak na półce

DOSTĘPNY: 0 egz.

Oferta

---

ZAPYTAJ O PRODUKT

POLEĆ ZNAJOMEMU

---

ZOBACZ KATALOGI, DO KTÓRYCH NALEŻY TA POZYCJA

WYDANIE

KOMENTARZ

System filozoficzny Barucha de Spinozy (1632-1677) u schyłku XVIII wieku stał się przyczynkiem do tzw. „sporu o panteizm" (Pantheismusstreit).

Niniejszy list Friedricha Heinricha Jacobiego (1743–1819) pt.: "Über die Lehre des Spinoza in Briefen an den Herrn Moses Mendelssohn" ukazał się we Wrocławiu w 1785 roku jako odpowiedź na otrzymany przez niego dwa lata wcześniej list od Mosesa Mendelssohna (1729-1786) pt.: „Jerusalem oder über religiöse Macht und Judentum”, w którym Mendelssohn nawiązując do koncepcji Gottholda Ephraima Lessinga (1729-1781) przedstawił system metafizyczny, w którym Bóg i świat są współsubstancjalni (analogie: "Bóg jak ojciec" oraz "świat jak syn").

Moses Mendelssohn występując z pozycji spinozyzmu, będzie bronić Lessinga koncepcji religii i moralności w dziele "An die Freunde Lessings". Jacobi w ostatnim roku życia Mendelssohna zdąży zadać ostatni cios jego panteizmowi w liście zatytułowanym: "Wider Mendelssohns Beschuldigungen in dessen Schreiben an die Freunde Lessings".

Konflikt ideowy między M. Mendelssohnem oraz F. H. Jacobim zainteresuje wielkiego myśliciela królewieckiego – Immanuela Kanta (1724-1781) a także Johanna Wolfganga Goethego (1749-1832). Kant początkowo powstrzyma się od zajęcia stanowiska w przedmiotowej sprawie. J. W. Goethe w listach do Jacobiego okaże się stronnikiem spinozyzmu (zob. "Briefwechsel zwischen Goethe und Jacobi", list z 9 VI 1785), a nawet rozwinie panteizm Spinozy, wprowadzając niewielkie modyfikacje w spinozjańskim pojęciu natury. Stanie się to punktem wyjścia dla wydanej przez Goethego nauki o kolorach „Zur Farbenlehre” w 1810 roku.

W niniejszym wydaniu "Über die Lehre des Spinoza in Briefen an den Herrn Moses Mendelssohn" znajduje się „anonimowy”, a jednocześnie prowokacyjny utwór poetycki pt.: „Prometheus”. Zatajonym z premedytacją autorem jest Johann Wolfgang von Goethe. Fakt powyższy po wielu latach stanie się przedmiotem licznych żartów Goethego.

W początkach nowożytności wątki panteistyczne pojawiały się głównie w okazjonalizmie, choćby u Nicoalasa Malebranche'a. Okazjonaliści nawiązując do arystotelesowskiej kategorii „natury podksiężycowej” uważali, iż jest ona pozbawiona mocy działania, a więc że jest to kategoria nie posiadająca desygnatu.
Spinoza zamierzał przezwyciężyć kartezjanizm inaczej aniżeli okazjonaliści. Opozycje: Bóg-świat, wolność-determinizm, ciało-dusza, myśl-rozciągłość zamierzał przekroczyć dzięki przyjęciu założenia o istnieniu samoistnej i niestworzonej substancji. Wyżej wymienione opozycje traktował jako opozycje "pozorne"; jako nazwy jednej istniejącej substancji. System Spinozy zachował podobieństwo do panteizmu Jana Szkota Eriugeny, który pojmował naturę jako „to, co istniejące i to, co nieistniejące”. Tym, co jednak zasadniczo różniło go od Eriugeny był fakt, że nie interesował się on wcale sposobem, w jaki powstały rzeczy. To, co niestworzone i tworzące oraz to, co nietworzące i niestworzone w systemie Eriugeny, staje się u Spinozy substancją. Z kolei to, co stworzone (to, co tworzące i to, co nietworzące) czyli idee oraz rzeczy stanowią substancji dwa różne modusy. Umieszczając substancję "na początku" i "na końcu świata", Spinoza niejako geometrycznie wpisuje Boga w świat, a świat w Boga. W konsekwencji uznaje, że wszystko, co istnieje jest boskim przejawem. Substancja zatem to „causa immanens” rzeczy skończonych. Spinoza buduje zatem panteizm immanentno-transcendentalny oparty na relacji identyczności między światem a Bogiem (Bóg urzeczywistnia się i objawia w rzeczach).

Pomimo, że Spinoza nigdy nie używał pojęcia panteizmu w stosunku do swojego systemu, termin ten był jemu przypisywany począwszy od 1709 roku (terminu „pantheist” użył po raz pierwszy w 28 lat po śmierci Spinozy, w 1705 roku, szkocki filozof John Toland).


Dalsze losy „sporu o panteizm” staną się podstawą twórczości filozoficznej Friedricha Ernsta Daniela Schleiermachera (Zob. Schleiermacher, "Spinozismus oraz Darstellung des spinozistischen Systems", 1793-94) a także innych wielkich myślicieli systemowych ówczesnej epoki.

Niniejsze wydanie zawiera również kopię listu Barucha de Spinozy do niderlandzkiego moralisty Françoisa Hemsterhuisa (1721–1790) w językach francuskim oraz niemieckim: "Copie d'une lettre à mr. Hemsterhuis à la Haye" [s. 56-113].


Wydanie Pierwsze!